25-06-2024

Czy kontakt z naukowczyniami może zainspirować dziewczęta do nauk ścisłych? Badania pokazują, że tak. Aby wykorzystać ten potencjał, Maria Rutkowska stworzyła wydarzenie, które otworzyło drzwi młodym umysłom do świata nauki, technologii, inżynierii i matematyki (STEM). Czy to wystarczy, by zachęcić uczniów i uczennice do zgłębiania przedmiotów ścisłych? Młodzież z całej Polski już dzieli się swoją pasją – prawie 250 osób zrealizowało 47 projektów, docierając do blisko 1 miliona beneficjentów w ramach programu „Energia w nauce” Fundacji Zwolnieni z Teorii i Enei.

• W 2023 roku więcej uczennic niż uczniów przystąpiło do matury z przedmiotów ścisłych. Z wyjątkiem fizyki, dziewczęta dominowały, a w przypadku chemii rozszerzonej ich liczba była prawie trzykrotnie większa niż chłopców (Centralna Komisja Egzaminacyjna).

• Reprezentacja kobiet w matematyce, inżynierii i informatyce wzrasta, przewiduje się, że nie osiągnie równości z mężczyznami do 2052 roku (Elsevier, Raport “Postęp w kierunku równości płci w badaniach i innowacjach – przegląd 2024”).

• Badania pokazują, że kobiece wzorce w STEM pozytywnie wpływają na zainteresowanie dziewcząt i ich wybór kariery w tych dziedzinach. Autentyczne i wiarygodne wzorce pomagają przełamać stereotypy dotyczące płci i poprawić postrzeganie kariery w STEM (Y Pulse/Étre, Raport “Obecny stan pewności siebie dziewcząt”).

• STEM to skrót od Science (nauka), Technology (technologia), Engineering (inżynieria) i Mathematics (matematyka). Integruje umiejętności analityczne, krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów.

Wszystko zaczęło się od prostego pytania nauczyciela biologii: „Czy naprawdę interesujesz się tym przedmiotem, czy wybierasz go tylko ze względu na dobre oceny?”. Te słowa wywołały lawinę myśli i refleksji u Marii Rutkowskiej, 17-letniej uczennicy jednego z warszawskich liceów. Aby je uciszyć, włączyła na Netflixie dokument o naukowcach, pacjentach i biohakerach, którzy starają się przejąć kontrolę nad ewolucją.

– Ten temat zainteresował mnie od pierwszego odcinka! – wspomina Maria Rutkowska.– W szkole nie miałam do czynienia z inżynierią genetyczną, więc zaczęłam szukać obozów naukowych, spotkań, staży, ale też kontaktu z naukowcami, którzy pomogliby mi lepiej zrozumieć tę dziedzinę – tłumaczy. 

Według YPulse i platformy Étreprawie 3 na 4 wysłałoby mentorowi lub mentorce wiadomość w mediach społecznościowych. – Media społecznościowe i internet turbo przyspieszyły kontakt uczniów i uczennic z naukowcami. Szczególnie ci, którzy aktywnie poszukują takiego kontaktu, zyskują na łatwym dostępie do ekspertów – przyznaje Kamil Śliwowski, autor portalu „Otwarte Zasoby” i ekspert w obszarze kompetencji cyfrowych.

Ze wszystkich przedmiotów, to biologia i chemia stały się prawdziwymi pasjami Marii, które postanowiła rozwijać, dzieląc się wiedzą z innymi. Wspólnie z Zuzanną Kassner z Piły i grupą wolontariuszy z Warszawy, w ramach olimpiady Zwolnieni z Teorii, stworzyła projekt społeczny pt. „Festiwal Edukacji i Nauki mycas9”. Zorganizowały festiwal naukowy, podczas którego licealistki i licealiści mogli przedstawiać prezentacje na temat wybranych zagadnień z obszaru nauk ścisłych przed swoimi rówieśnikami oraz ósmoklasistami.

– Chciałyśmy stworzyć przestrzeń, w której uczennice i uczniowie z całej Polski będą mogli dzielić się swoją pasją do nauki i inspirować innych – wyjaśnia Maria.– Naszym celem było pokazanie, że nauka nie jest tylko dla wybranych, ale dla każdego, kto ma odwagę marzyć i dążyć do swoich celów – podkreśla.

Eksperymenty naukowe pobudzają wyobraźnię

Dyrektor szkoły i wieloletnia nauczycielka chemii, Marta Czekaj, która od lat współpracuje z Fundacją Zwolnieni z Teorii, opowiada o szkolnych praktykach. – Eksperymenty naukowe cieszą się szczególną popularnością wśród uczniów, jednak wielu nauczycieli pokazuje je jedynie w formie wideo, a niewielu może liczyć na współpracę z laborantem chemicznym. To właśnie praktyczne działania pobudzają wyobraźnię młodzieży – mówi.– W przypadku olimpiad i konkursów przedmiotowych współpracujemy z uczelniami i naukowcami, którzy wspierają uczniów konsultacjami. Dla szkoły takiej jak nasza, w mniejszej miejscowości, zorganizowanie takiego wsparcia to nie lada wyzwanie – zaznacza nauczycielka.

Zainteresowanie naukami ścisłymi i mentoringiem koleżeńskim, tzw. peer-to-peer, wśród młodzieży rośnie, jak zauważają organizatorzy olimpiady Zwolnieni z Teorii. – Młodzi poszukują osób o wspólnych zainteresowaniach, jednocześnie dostrzegając trudności swoich rówieśników w nauce. Weronika Chmielewska z programu „Energia w nauce” zauważa, że młodzież dostrzega możliwości, jakie dają dziedziny STEM. – W tym roku widzimy większe zainteresowanie nauką matematyki, informatyki, inżynierii genetycznej i badań klinicznych. Uczestnicy naszych programów testują różne metody nauki, które kształtują umiejętności przyszłości – mówi Weronika Chmielewska. 

Tylko w programie „Energia w nauce” w roku 2023/24 co trzeci projekt uczniowski dotyczył nauk ścisłych. Wśród nich również: 

• “Głos ciszy” – kampania uczennic z Krakowa, zdobywczyń Złotego Wilka, nagrody przyznawanej przez Fundację Zwolnieni z Teorii, które uwrażliwiają na integrację sensoryczną, zwiększając świadomość, proponując rozwiązania i pokazując różne aspekty tego problemu. 
• B00M! – projekt uczniów z Kędzierzyna-Koźla, którzy przekonują, że chemia to nie seria nudnych i wyłącznie teoretycznych informacji, poprzez praktyczne warsztaty.

Wzory do naśladowania są ważne od najwcześniejszych lat

Kamil Śliwowski, autor portalu „Otwarte Zasoby” i ekspert ds. kompetencji cyfrowych podkreśla, że zainteresowanie nauką zależy od wczesnego zaangażowania rodziców i opiekunów. – W młodym wieku uczymy się przedmiotów ścisłych poprzez zabawę, a później nauczyciele, zwłaszcza nauczycielki, stają się wzorami do naśladowania. Raport Uniwersytetu Leiden wskazuje, że polskie i serbskie uniwersytety są w czołówce pod względem równości płci w publikacjach naukowych. Jest to częściowo dziedzictwo czasów komunistycznych, kiedy zarówno mężczyźni, jak i kobiety, byli zmuszani do kariery naukowej. Przymus minął, ale tradycja pracy kobiet w laboratoriach pozostała – komentuje Śliwowski.

Okiem praktyków

Młodzież zaangażowana w program „Energia w nauce” już po raz piąty czerpała z wiedzy i doświadczenia Enei, która we współpracy z Fundacją Zwolnieni z Teorii przygotowała dla nich specjalne materiały merytoryczne w oparciu o pogłębione raporty. Dzięki temu uczestnicy i uczestniczki uzyskali wskazówki, jak skutecznie realizować swoje pomysły i wykorzystywać wiedzę w praktyce. W tej edycji programu 47 zespołów uczyło się pracy w zespole, zdobywało umiejętności cyfrowe oraz z zakresu marketingu, a także współpracy partnerskiej. Dzięki warsztatom przeprowadzonym przez Eneę i zaangażowaniu uczestniczek i uczestników projektu młodzież nawiązała łącznie 336 partnerstw, a odbiorcami ich komunikacji było ok. 1,9 miliona osób. 

– Enea, wspólnie ze „Zwolnionymi z Teorii”, kolejny raz rozbudza potencjał drzemiący w młodych społecznikach. Tym razem, spotykając się z młodzieżą, postawiliśmy na budowanie relacji w mediach społecznościowych i aktywne promowanie projektów społecznych wśród potencjalnych partnerów. Dotarcie do blisko dwóch milionów odbiorców to świetny wynik, potwierdzający jak dobre i przemyślane działania prowadzili w mediach społecznościowych młodzi ludzie – podkreśla Łukasz Czapliński, koordynator ds. komunikacji cyfrowej w Enei, który poprowadził warsztaty dla uczestników projektu.

– Młodzi posiadają mocne kompetencje cyfrowe, a media społecznościowe to ich „naturalne środowisko”. Często wystarczy ukierunkować ich zaangażowanie, by jak najlepiej wykorzystać ułatwiony i szybszy dostęp poprzez social media do ekspertów i potencjalnych partnerów. Jesteśmy dumni, że ponad setka młodych ludzi dołączyła do wspieranego przez Eneę programu „Energia w nauce”, dzieląc się swoimi pasjami i wiedzą – podsumowuje Łukasz Czapliński.

Grupa Enea już od pięciu lat, wspólnie z organizatorami „Zwolnionych z Teorii” realizuje projekty z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu, w tym te mające na celu rozwój oraz edukację młodych w nowoczesny i innowacyjny sposób, z wykorzystaniem szans, które dają social media.

– Media społecznościowe skróciły dystans do naukowców, umożliwiając młodzieży bezpośredni kontakt i współpracę. Coraz częściej uczniowie korzystają z tej możliwości, aby zgłębiać wiedzę w STEM jeszcze przed studiami. Najbardziej zaangażowani dzielą się swoją wiedzą: organizują kampanie o programowaniu i robotyce, wprowadzają seniorów w świat nowych technologii, a nawet prowadzą online wykłady z fizyki kwantowej dla ósmoklasistów. Dzięki temu zyskują pewność siebie i szybko uczą się praktycznego wykorzystania wiedzy teoretycznej – tłumaczy Weronika Chmielewska z Fundacji Zwolnieni z Teorii.

Więcej informacji o programie na www.zwolnienizteorii.pl/a/#/app/partner/enea2324.

Więcej o organizatorach na www.zwolnienizteorii.pl oraz www.media.enea.pl/.