04-03-2024

Tu nawet nie chodzi o to, że jest lekki, wytrzymały i wielofunkcyjny, lecz o to, że jest praktycznie wszędzie – alarmuje młodzież, która prowadzi projekty społeczne, dotyczące redukcji plastiku. Oceany od wielu lat zalewane są jego tonami, a on rozkładając się, przenika do środowiska – w tym, do ludzkiego ciała. Od tego roku obowiązuje w Polsce podatek plastikowy, który ma doprowadzić do pozbycia się jego nadmiaru i do ponownego przetwarzania. Czy to wystarczy, by skutecznie zniechęcić ludzi do plastiku? Młodzież z całej Polski ma wątpliwości i bierze sprawy w swoje ręce – około 110 osób realizuje w tym temacie swoje projekty społeczne, w ramach programu „Mniej plastiku” Fundacji Zwolnieni z Teorii i Lidl Polska. Warto o nich wspomnieć 18 marca w Światowym Dniu Recyklingu.

• Tysiące młodych osób w miastach w całej Polsce prowadzi ponad 600 projektów o ekologii i pokazuje m.in. jak sensownie używać plastiku ponownie, jak dać drugie życie ubraniom lub jak zastąpić tworzywa sztuczne innymi. Fundacja Zwolnieni z Teorii zauważa wśród uczestników_czek swojej olimpiady wzrost zainteresowania tematem ekologii aż o 12% względem zeszłorocznej edycji.

• Polska z początkiem roku 2024 wdrożyła europejską, tzw. dyrektywę plastikową (ang. single-use plastics) Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Tzw. podatek plastikowy obowiązuje od 1 stycznia 2024, a od 2025 r. wejdą kolejne zmiany w tym obszarze.

• Według raportu Autopay z 2023 r. tylko 13 proc. ankietowanych uważa, że Polska jest odpowiedzialna za pogarszanie się sytuacji ekologicznej świata, a zaledwie 38 proc. uznaje, że jako kraj powinniśmy ponosić koszty jej poprawy. Autorzy wskazują, że na odpowiedzi mogły wpłynąć kryzys gospodarczy i inflacja.

Wszystko zaczęło się od spaceru wzdłuż jeziora. Grupa nastolatków z Poznania nie mogła przejść obojętnie obok stert śmieci rozrzuconych przy brzegu. Wtedy, jak mówi Otylia Sobkowiak, zrozumiała, że plastik rzeczywiście zalewa świat.

– Pomyślałam, że zanieczyszczenie środowiska wpływa wprost na zmiany klimatu, których doświadczamy: śnieg w marcu, ale w grudniu już jego brak, jednego dnia temperatura w ciągu dnia sięga +10 stopni, a kilka dni później jest bliska zeru. Widzimy to na własne oczy – opowiada Otylia. Wraz z rówieśnikami z poznańskiego liceum zaczęła zastanawiać się, z czego to wynika i jak temu przeciwdziałać. Wrzucili hasło do wyszukiwarki i znaleźli artykuły o tym, że uczniowie z całej Polski zgłaszają potrzebę wprowadzenia edukacji ekologicznej do szkół. – W szkołach temat ekologii jest omawiany ogólnikowo, albo w ogóle się nie pojawia. Ani w szkole podstawowej, ani średniej nie miałam żadnej lekcji o ekologii, na czym polega recykling, gdzie wyrzuca się konkretny rodzaj śmieci, a przecież to ważne. Ograniczanie wytwarzania odpadów oraz ich właściwy recykling to nie tylko nasz obowiązek, to kwestia bycia dobrym obywatelem – mówi Otylia. 

Wspólnie z grupą znajomych, w ramach olimpiady Zwolnieni z Teorii, tworzą projekt społeczny pt. “Eco Mode 2.0”. Przygotowują kurs online dla uczniów klas 4-8, w którym zajmują się takimi tematami jak: zmiany klimatyczne, recykling i sposoby utylizacji trudnych śmieci, takich jak elektroodpady. Nagrywają i montują filmy oraz projektują quizy, które publikują na swojej stronie internetowej. Z tych materiałów korzystają nie tylko uczniowie, ale i nauczyciele, prowadząc lekcje. 

Zainteresowanie ekologią wśród młodzieży rośnie, jak zauważają organizatorzy olimpiady projektów społecznych Zwolnieni z Teorii. Młodzi dostrzegają problem i odpowiadają na niego we własnym zakresie, angażując się w działania lokalne. Emir Chahed, od lat zajmujący się programem “Mniej plastiku”, wskazuje, że młodzież ma w tym temacie sporo do zrobienia, ponieważ po trudnym roku 2023 na postawy ekologiczne Polaków i Polek wpływał kryzys gospodarczy, wojna za wschodnią granicą i inflacja. – W tym roku widzimy zainteresowanie młodzieży tematami bliższymi ich codzienności, czyli jak przeciwdziałać szybkiej modzie, jak ograniczyć foliówki. Coraz większe zainteresowanie z edycji na edycję ma temat diety planetarnej i przeciwdziałanie marnowaniu jedzenia. Szacujemy, że ten trend wzmocni się w kolejnych latach – mówi Emir Chahed. 

Otylia Sobkowiak, uczestniczka programu dodaje, że wyzwanie stanowią osoby dorosłe i młodzież, które widzą problem, ale często nie wiedzą, co z nim zrobić. – Takie osoby najczęściej przyjmują postawę, że “po prostu tak jest”. Sama świadomość, że klimat się zmienia to jedno, ale edukacja w zakresie, co można z tym zrobić, jest już rzadkością. Stąd przez swoje działania chcemy przekazać, że dbanie o środowisko zaczyna się od nas samych. Mówimy o zmianie klimatycznej. Pokazujemy, co na nią wpływa, dlaczego tak się dzieje i jakie zachowania mogą uchronić Ziemię przed utonięciem w śmieciach – tłumaczy Otylia Sobkowiak. 

Ograniczanie plastiku w codziennych wyborach

Jak zachęcanie do ekologicznych działań wygląda z perspektywy kraju? Europejska dyrektywa plastikowa (Single Use Plastics) zakłada, że z początkiem wakacji 2024 r. m.in. znikną ze sklepowych półek jednorazowe kubeczki, sztućce czy talerzyki oraz już od stycznia naliczana jest dodatkowa opłata za jednorazowe opakowania na wynos. To wszystko ma zachęcić konsumentów do korzystania z produktów wielokrotnego użytku oraz podnieść poziom recyklingu plastiku aż do 90 proc. w ciągu 5 najbliższych lat.  

Są w Polsce organizacje, które zauważają problem plastiku i szybko wdrażają rozwiązania. Zanim jeszcze wprowadzono europejską dyrektywę, jedna z sieci handlowych – Lidl Polska, rozpoczęła realizację strategii REset Plastic, obejmującą pięć obszarów: od redukowania i projektowania, przez recykling i niwelowanie wykorzystania plastiku, po innowację i edukację. Sieć dąży do tego, aby do 2025 roku: 100% opakowań maksymalnie nadawało się do recyklingu, zużycie plastiku w opakowaniach zostało zredukowane o 30% do roku 2025 i o 35% do roku 2027 (zobowiązanie to dotyczy opakowań jednostkowych oraz zbiorczych produktów marek Lidla), w opakowaniach wykorzystywano średnio 25% recyklatów. W tym celu już teraz w sklepach możemy znaleźć wybrane owoce i warzywa, które są znakowane naturalnym światłem, dzięki czemu zredukowane zostają plastikowe opakowania. Z kolei zamiast plastikowych „zrywek” dostępne są woreczki wielokrotnego użytku. 

– Jesteśmy dumni, że co roku kolejne grupy młodych ludzi dołączają do programu „Mniej plastiku”, dzieląc się swoimi kreatywnymi pomysłami. Wierzymy, że nowe projekty społeczne pomogą nam lepiej zadbać o planetę oraz lepsze jutro – mówi Aleksandra Robaszkiewicz, Head of Corporate Affairs and CSR w Lidl Polska.  

Wspierani wiedzą

Młodzież zaangażowana w program “Mniej plastiku” czerpie z wiedzy i doświadczenia Lidl Polska, który we współpracy z fundacją Zwolnieni z Teorii przygotowuje specjalne materiały merytoryczne, w oparciu o swoje pogłębione raporty. Dzięki temu, uczestnicy i uczestniczki dowiedzą się, jak duże przedsiębiorstwa mogą ograniczać swój negatywny wpływ na planetę, tzn. m.in.: czym skutkuje wylesianie i jak wspierać ekosystemy, jakie są kluczowe elementy polityki wodnej, czym jest mikroplastik, a czym właściwa polityka zaopatrzeniowa. Oprócz tego, zaczerpną inspiracji do działania w skali lokalnej, poznając sposoby na: przeciwdziałanie marnowaniu jedzenia, wspieranie rolników i rolniczek w zrzeszaniu się czy stosowanie diety planetarnej i jej promowanie. 

– O szkodliwości plastiku mówi się od lat. Młodzież widzi go wokół siebie i często zdaje sobie sprawę z jego wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Najbardziej aktywni nastolatkowie chcą zmian i dlatego biorą sprawy w swoje ręce, edukują rówieśników i dorosłych o tym, jak zmniejszyć obecność plastiku, jak recyklingować dobrze, jak korzystać w sposób mądry z surowców wokół siebie. Aby to robić efektywnie, młodzi potrzebują wiedzy i inspiracji. To właśnie daje im wiatr w skrzydła, żeby działali w swoich lokalnych grupach – tłumaczy Emir Chahed z fundacji Zwolnieni z Teorii. 

Więcej informacji o projektach i programie ekologicznym na stronie https://zwzt.link/lidl. 

Więcej o organizatorach na www.zwolnienizteorii.pl i kimjestesmy.lidl.pl/zrownowazony-rozwoj.